W naszym cyklu „Kulturalnie o…” rozmawiamy z Adamem Miklaszem na temat jego najnowszej książki „Jakby spał. W labiryncie polskich fraz”.

„Jakby spał” to opowieść o pozornie zwykłych, codziennychpolskich powiedzeniach, frazach i zdaniach. Pozornie zwykłych, kiedy bowiem weźmiemy je pod lupę, zwykłymi być przestają. Dla nieświadomych użytkowników języka polskiego mogą stanowić pułapkę semantyczną, są ponadto swoistym wytrychem do poznania duszy ich użytkowników – czyli Polaków.

„Jakby spał” to 33 czasem zabawne, czasem refleksyjne quasi felietony o języku polskim, Polakach, współczesnym świecie.

(opis wydawcy)

Adam Miklasz jest prozaikiem, dziennikarzem i scenarzystą. Pochodzi z Nowej Huty, ale od lat mieszka w Cieszynie. Wśródjego wcześniejszych książek można wymienić „Ostatni mecz”, „Wszyscy jesteśmy foliarzami” oraz „Řezaný świat – osobisty przewodnik po Śląsku Cieszyńskim”. Z okazji tej ostatniej książki gościliśmy go w KJ Katowice w 2023 r.

Spotkanie odbyło się 27.06.2025 w Klubie JagiellońskimKatowice. Rozmowę prowadzili Michał Muszalik i Zbigniew Przybyłka.

Projekt finansowany przez Narodowy Instytut Wolności –Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Korpusu Solidarności – Program Wspierania i Rozwoju Wolontariatu Długoterminowego na lata 2018–2023.

Reupload odcinka opublikowanego pierwotnie 6.04.2023

Elisabeth Grabowski. Pierwsze słyszycie? Pora to zmienić, a przy okazji poznać fascynujący świat górnośląskich obrzędów wielkanocnych sprzed 100 lat. Tematyka wielkanocno-folkorystyczna stała się dla nas impulsem dla zaskakujących odkryć i zwierzeń. Po raz pierwszy w naszym podcaście gości kącik kulinarny, a Basia ujawnia, czego boi się najbardziej na świecie... Naszym gościem jest Marcin Szymczyński, germanista.

E. Grabowski była niemiecką Górnoślązaczką. Żyła i tworzyła na przełomie XIX i XX w., a zasłynęła jako pionierka etnografii i regionalistyki na Górnym Śląsku. Niestrudzenie podróżowała po swojej małej ojczyźnie (niem. Heimat) i utrwalała ludowe zwyczaje, na jej oczach wygasające pod naporem cywilizacji epoki przemysłowej. Jej sztandarowymi dziełami są „Land und Leute in Oberschlesien” („Kraj i ludzie na Górnym Śląsku”) oraz „Die Volkstrachten in Oberschlesien” („Stroje ludowe na Górnym Śląsku”). Tłumaczenie na język polski doczekały się „Podania i baśnie z Górnego Śląska”, które zdobyły jej sławę Märchentante („ciotki od bajek”). Grabowski utrwaliła również górnośląskie ludowe zwyczaje i obrzędy związane z Wielkim Tygodniem i to one są głównym tematem naszego odcinka. Innymi etnografami, o których wspominamy, są K. F. Mainka oraz E. Czmok.

Naszym przewodnikiem po zapomnianym niemiecko-górnośląskim świecie folklorystyki i dawnej obrzędowości jest germanista Marcin Szymczyński, który pracowicie przebija się przez dawne, zapisane niemiecką frakturą książki i gazety i wydobywa dla nas najprzeróżniejsze regionalistyczne smaczki. Jeżeli chcecie go posłuchać na żywo, to zapraszamy do nikiszowskiego Centrum Zimbardo, gdzie prowadzi cykl spotkań „Obraz Górnego Śląska w twórczości pisarzy i pisarek niemieckojęzycznych”.

W odcinku wykorzystano informacje i fragmenty z następujących utworów:

– E. Grabowski, Podania i Baśnie z Górnego Śląska/Sagen und Märchen aus Oberschlesien, tłum. T. Janikowski, wyd. Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, Opole–Gliwice 2020

– E. Grabowski, Obrzędy ludowe w Wielkim Tygodniu, tłum. J. Rostropowicz, „Zeszyty Eichendorffa” 2007 nr. 18, s. 55–63

– E. Grabowski, Land und Leute in Oberschlesien. Heimatbilder, Breslau 1913

– K. F. Mainka, Bräuche der Karwoche, „Oppelner Heimatblatt” 1927, r. 3, nr. 1

– E. Czmok, Zur Volkskunde der Gleiwitzer Gegend, „Der Oberschlesier”, 1929, r. 11, zes. 11, s. 764–768

...oraz, dla niedomyślnych, fragmenty wypowiedzi Roberta Makłowicza i Jerzego Urbana... ;)

Czy w każdym z nas drzemie ukryty radykał? W ramach naszej serii off-topic „Kulturalnie o…” zapraszamy na obejrzenie zapisu video kolejnego spotkania dyskusyjnego w Klubie Jagiellońskim Katowice. Prowadzili je Bartosz Ciemniak i Alexander Tyra, a podstawą dla ich rozważań był klasyczny tekst Theodora Adorno pt. „Nowy prawicowy radykalizm”. Wspólnie zastanawialiśmy się nad jego tezami i nad tym, czy są one nadal aktualne.

Bartosz Ciemniak jest absolwentem Wydziału Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego. Jego pasją jest literatura i filozofia. Alexander Tyra to absolwent politologii, historii wschodnioeuropejskiej oraz filozofii na Uniwersytecie w Moguncji. Jest członkiem 2. generacji Polonii w Niemczech i reemigrantem do Polski. Jego teksty możecie znaleźć na portalu KJ.

Theodor Adorno (1903–1969) był niemieckim filozofem i socjologiem, zajmującym się konsekwencjami, do których prowadzi szeroko pojmowana „nowoczesność”. Dla Adorna i jemu współczesnych były to przede wszystkim zmiany społeczne będące konsekwencją rewolucji przemysłowej.

Dla Adorna przemysł był nie tylko sferą szeroko pojętej wytwórczości, ale przede wszystkim nowym sposobem organizacji ludzkiego życia. To nie tylko fabryki, to także „przemysł rozrywkowy”, czyli masowa produkcja kultury. Okazuje się, że w takim społeczeństwie łatwo rodzą różne skrajne ruchy takie jak faszyzm, nazizm czy komunizm. Pozostaje zagadkę, jak dokładnie dochodzi do ich powstania.

„Nowy prawicowy radykalizm” to tytuł wykładu wygłoszonego przez Adorno w 1967 roku. Dotyczył on rosnącej wtedy popularności ruchów skrajnie prawicowych w Niemczech. Wydawałoby się, że ten kraj po doświadczeniu II Wojny Światowej powinien być na takie zjawiska uodpornione. Okazało się jednak inaczej. Czy obserwacje Adorno są aktualne również teraz?

„Nowy prawicowy radykalizm” jest jednak ciekawy z jeszcze jednego względu. Można go czytać jako analizę konkretnych, historycznych ruchów, ale także – a może przede wszystkim – jako opowieść o radykalizmie tkwiącym głęboko w naturze ludzkiej, który pewne okoliczności historyczne potrafią, z demoniczną mocą, wyzwolić

Spotykanie odbyło się 11 kwietnia 2025 r. w Klubie Jagielloński Katowice. Moderował Zbigniew Przybyłka.

Obserwuj nas w naszych mediach społecznościowych:

facebook.com/KJKatowicefacebook.com/szybkulturyyoutube.com/@SzybKulturyinstagram.com/szybkultury